Buzdolabını Açıp Ne Aradığınızı Unuttuğunuz Oldu Mu? – Kapı Etkisi

Buzdolabını açıp ne aradığınızı unuttuğunuz oluyor mu? Ya da gözlüğünüzü almak için gittiğiniz odada başka bir şey yapıp döndüğünüz? Belki de en kötüsü kendinizi bir odanın ortasında dikilip, boş boş etrafa bakarken bulmak. Neden buradayım? Ne yapıyorum? Dalgın mıyım yoksa aptallaştım mı? Unutkanlığımız bizi korkutuyor.

Bilim insanlarının yaptığı çalışmalar doğrultusunda buna isim koymuşlar. Kapı etkisi (doorway effect); veya bir başka ismiyle, giriş amnezisi.

Kapı etkisi ‘kapı’dan geçtiğimizde yaşanan geçici hafız kaybından kaynaklanıyor.

Notre-Dame Üniversitesi’nden araştırmacıların yaptığı deneye bakacak olursak, deneklerden sanal ortamda dekore edilmiş odada eşyaların yerlerini değiştirmelerini değiştirmeleri istemişler. Yeri değişen nesne bilgisayardan kayboluyordu.

Sonra aynı deneklerden eşyaları diğer sanal ortama taşımaları istenmiş ve taşıma işlemi bittikten sonra kendilerine ikinci odanın ilk hali gösterilmiş.

Bu işlemde deneklerin taşıdıklarını ne kadar hatırlayabildikleri gözlemlendi.

Her iki durumda da taşınan nesne ekrandan kaybolduğu halde, denekler aynı odada taşıdıkları nesneleri kolaylıkla hatırlarken, başka odaya taşıdıklarını kayda değer oranda hatırlayamamışlar.

Kapı etkisi, zihinsel ve fiziksel ortamı değişen bir yerden başka bir yere geçip başka bir şeyleri gördüğümüzde meydana gelir. 

Bunun nedeni, başka bir mekansal gerçeğe geçtiğimizde, beynimizin çevre uyum ve düşünme sürecini yeniden kalibre edebilmesi için zamana ihtiyacı olmasıdır. Bu da geçici bir hafıza kaybına neden olur.
Kapı Etkisinin Olası Nedenleri:
Sadece gerekli bilgiyi saklama etkisi;
Beynimiz bazı bilgileri korumak için tasarlanmış gibi gözüküyor; ancak ne zaman bu bilginin artık gerekli olmadığını hissederse yeni bilgiler için eskileri temizliyor. Şaşırtıcı şey ise bunun sadece gerçek dünya ortamında değil, sanal ortamda da geçerli olmasıdır.
Hayatta kalma ihtimalini arttırma etkisi:
Avcılar ve mağara sakinleri olduğumuz geçmiş yaşamda eski, güvenli çevremizi bırakıp yeni ve bilinmeyen bir çevreye gitmek tehlikeli kabul edilirdi. Bu yüzden yeni çevrede uyanık ve tetikte olabilmemiz için içgüdülerimiz eski çevreyi unutmamızı sağlardı. Bu açıdan bakarsak; eğer T-rex ile karşılaşırsanız o an eski, sıcak ve güvenli mağaranızı hatırlar mıydınız? Bu yüzden kapı, beynimizin yeni şeyleri keşfedip onlara odaklanabilmesi için diğer odada düşündüklerini unutmasını sağlayan bir tetikleyici gibidir.
Buradan da anlayabileceğimiz gibi kapı etkisi yaşlılık ya da alzheimer’la alakalı değil.
Kapı etkisi psikologlara göre beynimizin güçlü yönlerini gösterdiği gibi zayıf yönlerini de gösteriyor. Böylece beyni anlamamızda daha yardımcı olabiliyor.

Bir cevap yazın