Türkiye ve dünyada kuruşların ekonomiye etkisi düşündüğünüzden büyük. 1 kuruşun üretim maliyeti, kaybolan kuruşların ekonomiye zararı ve kuruş kaldırılmalı mı sorusunun cevabı bu yazıda.
Cebimizde çoğu zaman fark etmediğimiz, hatta almak istemediğimiz 1, 5 ya da 10 kuruşluk madeni paralar, ekonominin en sessiz oyuncuları. Peki, Türkiye’de ve dünyada kuruşların ekonomiye etkisi nedir? 1 kuruşun üretim maliyeti devlet için bir zarar mı, yoksa kuruş hâlâ gerekli mi?
1. 1 Kuruşun Üretim Maliyeti ve Devlete Yükü
Madeni paraların üretimi için bakır, nikel ve çinko gibi metaller kullanılıyor. Ancak bu metallerin maliyeti çoğu zaman kuruşun değerinden daha yüksek oluyor.
- Türkiye: 1 kuruşun üretim maliyetinin 2 kuruşa kadar çıktığı tahmin ediliyor.
- ABD: 1 cent üretim maliyeti 2,7 cent (2023 verisi).
- Avrupa: 1 ve 2 centin üretimi özellikle Almanya ve Hollanda’da tartışmalı hale geldi.
- Kanada: Penny (1 cent) 2012’de kaldırıldı çünkü maliyeti 1,6 centti.
Bu tablo, kuruşların ekonomiye yük haline geldiğini açıkça gösteriyor.
2. Kaybolan Kuruşların Ekonomiye Etkisi
Kuruşların önemli bir kısmı günlük hayatta dolaşımdan kayboluyor. Çekmecelerde, arabalarda veya kumbaralarda unutulan kuruşlar aslında piyasadan çıkmış oluyor.
- Türkiye: 2009’da yeniden basılan 1 kuruş, bugün marketlerde neredeyse hiç kullanılmıyor. Dolaşımdaki milyarlarca kuruşun büyük kısmı “çekmece parası” haline geldi.
- ABD: Her yıl yüz milyonlarca dolar değerinde cent piyasadan kayboluyor.
- Avustralya: 1 ve 2 cent kaldırıldığında evlerden yarım milyar adet bozuk para çıktı.
Kaybolan kuruşlar tek başına küçük görünebilir, ama makro ölçekte ciddi bir ekonomik kayıp yaratıyor.
3. Kuruşların Psikolojik ve Tüketici Davranışlarına Etkisi
Kuruşların bir de psikolojik yönü var.
- “9,99 TL” fiyatlandırmasının 10 TL’den daha cazip görünmesi tamamen kuruşların varlığı sayesinde.
- Perakende sektörü kuruşları aslında bir pazarlama aracı olarak kullanıyor.
- ABD’de Walmart gibi zincirler kuruşların kaldırılmasına karşı çıkıyor çünkü psikolojik fiyatlandırma satışları doğrudan etkiliyor.
Yani kuruş, ekonomiye sadece maliyet değil, aynı zamanda bir tüketici davranışı aracı da sağlıyor.
4. Dünyada Kuruş Benzeri Madeni Paraların Kaldırılması
Birçok ülke, yüksek üretim maliyeti ve düşük kullanım nedeniyle kuruş benzeri madeni paraları kaldırdı:
- Kanada: 2012’de penny kaldırıldı, fiyatlar en yakın 5 cent’e yuvarlanıyor.
- Avustralya & Yeni Zelanda: 1990’larda 1 ve 2 cent kaldırıldı.
- Finlandiya: 2002’den beri 1 ve 2 cent kullanılmıyor.
Türkiye’de 1 kuruş hâlâ resmi olarak tedavülde olsa da günlük hayatta neredeyse hiç kullanılmıyor. Toplum aslında kuruşu fiilen terk etmiş durumda.
5. Sonuç: Kuruş Kaldırılmalı mı?
Kuruşlar küçük görünüyor ama üretim maliyeti, kaybolma oranı ve psikolojik etkileri ile ekonomiye ciddi sonuçlar doğuruyor.
Belki cebimizde taşımak istemiyoruz ama kuruşun varlığı; fiyat algısından devlet bütçesine, enflasyon kontrolünden tüketici davranışına kadar birçok noktada önemli.
Sizce Türkiye kuruşu tamamen kaldırmalı mı, yoksa kuruşun sembolik değeri, ekonomik zararının önünde mi geliyor? Görüşlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
| Ülke | Küçük Para Birimi | Üretim Maliyeti | Durum |
|---|---|---|---|
| Türkiye | 1 kuruş | ~2 kuruş (tahmini) | Tedavülde ama kullanılmıyor |
| ABD | 1 cent | 2,7 cent | Hâlâ basılıyor |
| Kanada | 1 cent (penny) | 1,6 cent | 2012’de kaldırıldı |
| Avustralya | 1-2 cent | Yüksek maliyet | 1992’de kaldırıldı |